Kör Bakmak Ne Demek? Psikolojik ve Sosyal Açıklamalarla Derinlemesine İnceleme

Herkesin hayatında bir noktada “kör bakmak” ifadesini duymuş ya da kullanmış olduğuna eminim. Bu ifadeyi günlük dilde, birinin göz önünde olan bir durumu görmezden geldiğini veya fark etmeyi reddettiğini anlatmak için kullanırız. Ancak bu deyimin arkasında sadece bir dilsel metafor değil, psikolojik ve toplumsal anlamlar da yatıyor. Peki, “kör bakmak” tam olarak ne anlama gelir? Gerçekten de bazen kör mü bakıyoruz, yoksa gözlerimizle değil zihnimizle mi bir şeylere bakıyoruz?

Bu yazıda, “kör bakmak” terimini daha derinlemesine inceleyecek ve bilimsel açıdan ele alacağız. Hem dilsel anlamını hem de bu ifadenin sosyal, psikolojik yönlerini tartışarak, neyi gözden kaçırıyor olabileceğimizi sorgulayacağız.

Kör Bakmak: Tanımı ve Bilimsel Açıklaması

“Kör bakmak” ifadesi, genellikle bir insanın gözle görülen bir durumu ya da gerçeği, ya bilinçli olarak ya da bilinçsizce göz ardı etmesi anlamında kullanılır. Örneğin, birinin yanlış bir şey yaptığını bildiğiniz hâlde buna göz yummak ya da bir sorunun farkında olmanıza rağmen müdahale etmemeniz, bu durumu kör bakmak olarak tanımlayabiliriz.

Psikolojik açıdan bakıldığında, kör bakmak aslında daha derin bir kavramdır. Beynimiz, çevremizdeki tüm bilgiyi sürekli olarak işler. Fakat bazı bilgileri, bilinçli veya bilinçsiz olarak dikkate almaz ve görmezden geliriz. Bu, insan psikolojisinin “seçici algı” veya “bilişsel yanlılık” gibi mekanizmalarından kaynaklanır. Bir şeyin farkında olsanız bile, ona odaklanmak istemeyebilirsiniz. Bu durumda, “kör bakmak” bir tür savunma mekanizması olarak işler.

Kör Bakmanın Psikolojik Temelleri: Seçici Algı ve Bilişsel Yanlılık

Kör bakmak, aslında beynimizin işleyişine dayanan karmaşık bir olgudur. İnsan beyninin her an işlediği bilgi miktarı o kadar fazladır ki, her detayı gözlemlemek mümkün olmaz. Bu yüzden, beynimiz bazı bilgileri seçici bir şekilde göz ardı eder. Bu, evrimsel olarak hayatta kalmamıza yardımcı olmuş bir mekanizmadır. Örneğin, bir ormanda yürürken, önünüzdeki çakıl taşını ya da ağacın küçük bir dalını fark etmeyebilirsiniz, çünkü o an dikkatiniz daha önemli bir şeye – bir yırtıcı hayvana ya da aç bir avcıya – odaklanmıştır.

Beynin bu tür seçici algıyı yapması, aslında kör bakmakla çok benzer bir süreçtir. Görsel ya da işitsel bir bilgi, dikkatimizin odağı dışında kaldığında, onu fark etmemiz daha zorlaşır. Bunun psikolojik bir açıklaması, bilişsel yanlılık (cognitive bias) teorisinde yatmaktadır. Bilişsel yanlılık, insan zihninin, yalnızca kendisinin inandığı veya onayladığı bilgilere odaklanma eğilimidir. Yani, zaten bir şeye inanıyorsanız, onun aksini gösteren bilgileri daha kolay göz ardı edebilirsiniz. Bu, kör bakmanın temel psikolojik mekanizmalarından biridir.

Bunun bir örneği, onaylama yanlılığı (confirmation bias) ile görülebilir. Bir insan, politik veya sosyal görüşlerini destekleyen haberleri daha kolay kabul ederken, bu görüşlerle çelişen bilgileri görmezden gelebilir. Bu, aslında kör bakmanın bir türüdür, çünkü göz önünde olan ama dikkat edilmeyen bir gerçeklik vardır.

Kör Bakmak ve Sosyal Dinamikler

Sosyal düzeyde ise, kör bakmak, bireylerin sosyal çevrelerinde ya da toplumda var olan sorunlara duyarsızlaşması şeklinde kendini gösterebilir. Birçok insan, sadece kendisinin yaşamını etkileyen şeylere odaklanır ve çevresindeki sosyal sorunları göz ardı eder. Bu durum, toplumsal adaletsizlikler, çevre sorunları ya da diğer insanlara yapılan haksızlıklar gibi durumlar karşısında kör bakmayı beraberinde getirebilir.

Örneğin, sosyal medyada, birinin zorluklar yaşadığını bildiğiniz hâlde onunla ilgilenmeme veya yardım etmemek, genellikle kör bakmak olarak değerlendirilebilir. Ayrıca, büyük sosyal sorunlara kayıtsız kalmak da bir tür kör bakma davranışıdır. İnsanlar bazen kendilerini güvenli bir alanda hissedebilmek için, çevrelerindeki sorunları fark etmemek için bilinçli bir çaba sarf edebilirler.

Özellikle sosyal körlük (social blindness) kavramı, toplumda yaşanan eşitsizlikler ya da adaletsizliklere karşı duyarsızlaşmayı anlatan bir terimdir. İnsanlar, belirli sosyal sorunları fark etmeyebilir veya buna karşı duyarsız kalabilir. Mesela, bir toplumsal olayın arka planındaki haksızlıkları görmezden gelmek, bir tür kör bakma örneğidir.

Kör Bakmanın Sonuçları ve Düşünceler

Kör bakmak, kısa vadede kişisel ya da sosyal bir rahatlık sağlayabilir, çünkü rahatsız edici gerçeklerden kaçınmak, insanı geçici olarak huzurlu kılabilir. Ancak uzun vadede, bu davranış toplumsal sorunların çözülmesini engelleyebilir. Sosyal körlük, toplumun çözülmesi gereken sorunları görmezden gelmesine ve bu sorunların daha da büyümesine yol açabilir.

Peki, sizce kör bakmak, bir savunma mekanizması mı yoksa bilinçli bir tercih mi? Gerçekten de bazı sorunları görmemek, yaşam kalitemizi artırabilir mi, yoksa bu sadece bir illüzyon mu? Belki de kör bakmanın, gözlemlerimizi daha bilinçli hale getirmek için bir fırsat olup olmadığını düşünmeliyiz.

Sizce toplum olarak kör bakma eğiliminde miyiz? Görmemiz gereken şeylere gerçekten bakıyor muyuz? Fikirlerinizi paylaşmak için yorumlarda buluşalım!